Koncepcja 内 i 外
Dziś trochę o japońskiej koncepcji 内 (うち) i 外 (そと)! Jak zapewne dobrze wiecie - japońskie społeczeństwo jest bardzo hierarchiczne - Japończycy w kontaktach z innymi osobami zawsze zwracają uwagę na to, czy dana osoba stoi od nich “niżej”, czy “wyżej” w tej społecznej hierarchii i odpowiednio dostosowują swój poziom grzeczności. Okazuje się, jednak, że zasady rządzące tą hierarchią nie są wcale takie oczywiste - do ich zrozumienia może przydać się znajomość terminów 内 (w środku) i 外 (na zewnątrz)! 
Wyobraźmy sobie na początek społeczeństwo japońskie jako zbiór kręgów, w którego jesteśmy centrum! Możemy wówczas wyróżnić m.in. krąg rodziny, który byłby umiejscowiony najbliżej nas, bo w końcu łączą nas więzy krwi i (przynajmniej w teorii) to właśnie rodzina jest najbliższą nam emocjonalnie grupą. Gdzieś dalej, ale wciąż blisko znalazłby się krąg naszych przyjaciół. Już stosunkowo dalej - krąg osób z pracy i tak dalej, i tak dalej. Przeciętny człowiek należy jednocześnie do kilku kręgów! 
OK, ale po co to dziwne wyobrażenie? Jak już zostało wspomniane, Japończycy żyją zgodnie z zasadami hierarchii społecznej - i tak, gdy napotkają kogoś z “wyżej” będą wobec tej osoby używać grzeczniejszego języka niż kimś “ze swojego poziomu”, a co więcej - będą mówić skromnie o sobie i, uwaga, o wszystkim, co z nimi samymi jest związane! I tutaj na ratunek przychodzą nam nasze kręgi oraz nasze 内 i 外. 
Powiedzmy, że jesteśmy właśnie w domu na rodzinnym obiedzie. Znajdujemy się więc właśnie w kręgu rodzinnym i wszyscy członkowie rodziny należą razem z nami do tego kręgu (czyli wchodzą w skład 内 kręgu rodzinnego), a każda inna osoba należy do 外. Sztuką w opanowaniu japońskiej etykiety językowej jest zapamiętanie, że każdy z kręgów też ma swoją wewnętrzną hierarchię! Kiedy jestem więc z moją rodziną na obiedzie muszę pamiętać, że moi rodzice są ode mnie “wyżej” w hierarchii (bo są starsi, no i są moimi rodzicami), ale za to moje młodsze rodzeństwo jest już “niżej”. O ile więc mogę rozmawiać z moim młodszym rodzeństwem całkowicie nieugrzecznionym językiem, rodzicom muszę już okazać większy szacunek. Zwracając się więc bezpośrednio do mojej mamy, użyję więc ugrzecznionego zwrotu お母さん (おかあさん), a nie nieugrzecznionego 母 (はは). Co ważne, rozmawiając z innymi członkami mojej rodziny o mamie, również posłużę się zwrotem お母さん - dzieje się tak, ponieważ jako członkowie jednego i tego samego kręgu jesteśmy świadomi i musimy przestrzegać zasad tej samej hierarchii. No a z tej hierarchii naszej rodziny wynika, że moja mama jest ode mnie “wyżej” i nie zmieni się to, nieważne, czy rozmawiam bezpośrednio z nią, czy z kuzynem, czy z babcią. 
A, co się stanie, gdy będziemy chcieli porozmawiać o naszej mamie z kimś spoza naszego kręgu rodzinnego? Rozważmy sobie 2 przykłady! 
Na początek wyobraźmy sobie, że rozmawiamy z naszym bliskim przyjacielem, czyli jesteśmy właśnie w kręgu przyjaciół, który jest dla nas bardzo bliskim kręgiem. W przeciwieństwie do innych kręgów, tu wewnętrzna hierarchia nie jest aż tak silna (chyba, że w naszej grupie przyjaciół jest jakiś senpai, który wymaga od nas okazywania mu odpowiedniej dozy szacunku ;)) - zwykle jesteśmy ze swoim bliskimi przyjaciółmi “na równi”, więc nie musimy sobie zawracać głowy grzecznościami względem siebie. No ale wracając do mamy - o ile w kręgu rodzinnym stała nade mną “wyżej” i musiałam brać to pod uwagę, o tyle nie należy ona w ogóle do kręgu moich przyjaciół, a więc nie ma jej również w hierarchii tego kręgu. Innymi słowy - należy co prawda do mojego 内 rodzinnego, ale znajduje się jednocześnie w 外 dla moich przyjaciół. Nie muszę (ale jeśli chcę, to mogę, bo w przypadku bliskich przyjaciół nie byłoby to żadnym naruszeniem) jej wobec tego jakoś szczególnie “wywyższać” - moi przyjaciele nie będą w końcu wymagać ode mnie przestrzegania zasad hierarchii, które panują w moim prywatnym kręgu, a nie w tym, w którym właśnie się znajdujemy. Mogę więc o niej powiedzieć po prostu 母. Co innego jednak, gdybym chciała zapytać o mamę mojego przyjaciela! Jego mama, bowiem, nie należy ani do mojego prywatnego 内 rodzinnego, ani współdzielonego z moim przyjacielem 内 naszego przyjacielskiego kręgu - jest więc dla mnie w tym momencie kimś z 外 i jednocześnie z prywatnego 内 mojego rozmówcy. I tu uwidacznia się druga zasada rządząca kręgami - gdy mówimy o kimś, kto należy do bliskiego 内 naszego rozmówcy, ale nie naszego własnego, to będziemy o tej osobie mówić grzecznie - o mamie przyjaciela powiem więc お母さん, podczas, gdy on sam może w rozmowie ze mną mówić o niej jako 母. 
W przypadku grona przyjaciół zasada ta ma pewien wyjątek - otóż przyjaciele zwykle nie będą od nas oczekiwać, żebyśmy używali grzecznego języka, gdy będziemy mówić o ich członkach rodziny, którzy są niżej od nich w ich hierarchii rodzinnej, czyli o ich dzieciach lub młodszym rodzeństwie. Nie będą też raczej wymagać byśmy mówili grzecznie np. o ich przyjaciołach, których nie znamy. Co innego jednak, gdy będę prowadziła rozmowę z kimś, z kim nie łączą mnie bliskie więzi emocjonalne, a stricte formalne, czyli na przykład z moim szefem! 
I tu dochodzimy do drugiego przykładu! Rozmawiam z szefem, czyli muszę przestrzegać hierarchii naszego kręgu pracy. Muszę więc być grzeczna wobec szefa, a on może do mnie mówić o wiele mniej ugrzecznionym językiem. Co więcej powinnam mówić w rozmowie z nim skromnie również o wszystkim, co blisko ze mną związane, a więc o moich bliskich 内 - np. o mojej rodzinie. Nie nazwę więc w rozmowie z szefem mojej mamy お母さん, bo nie powinnam ugrzeczniać tego co “moje”. Powinnam natomiast ugrzeczniać wszystko, to co jego, czyli grzecznie będę mówiła tym razem o wszystkich członkach jego rodziny - niezależnie od ich wieku. A jak mój szef powie o mojej mamie? Również お母さん - ponieważ jest to osoba z jego 外 i jednocześnie z prywatnego 内 jego rozmówcy (czyli mojego). Nie oczekujmy jednak takiej grzeczności względem naszego młodszego rodzeństwa, czy dzieci - jeśli nasz szef nie używa języka grzecznościowego wobec nas samych, dziwne by było, gdyby “wywyższał” kogoś, kto stoi od nas niżej w hierarchii i kogo sami byśmy nie “wywyższali”. 
Jest to wszystko dosyć mocno pokręcone, więc zbierzmy sobie te zasady jeszcze raz!
1. “Wywyższamy” osoby, które stoją od nas “wyżej” w hierarchii kręgu, w którym się obecnie znajdujemy.
2. Szczególnie w sytuacjach formalnych “uniżamy” osoby z naszych prywatnych bliskich kręgów i wywyższamy osoby, które należą do prywatnych bliskich kręgów naszego rozmówcy. 
3. Jeżeli jesteśmy z kimś blisko, albo np. jesteśmy czyimś szefem (czyli stoimy od tej osoby “wyżej” w hierarchii) nie musimy zwykle “wywyższać” osób, które stoją “niżej” w hierarchii prywatnego bliskiego kręgu naszego rozmówcy
4. Jeżeli rozmawiamy z kimś z naszego 外, czyli z kimś kto nie należy do żadnych moich bliskich kręgów, a więc nie łączą mnie z tą osobą żadne bliskie relacje lub jest mi ta osoba wręcz kompletnie obca, warto być dla niej grzecznym i nie używać wobec niej form prostych! 
5. Gdy rozmawiam o kimś, kto należy zarówno do 外 mojego, jak i mojego rozmówcy (np. gdy komentuję zachowanie jakiejś nieznajomej osoby na ulicy, w rozmowie z moją koleżanką) mogę, ale nie muszę używać mówiąc o niej języka grzecznościowego.
